เมื่อแผ่นดินไหวไม่ใช่เรื่องไกลตัวคนไทยอีกต่อไปแล้ว เราได้ทำความเข้าใจถึงกระบวนการเกิดแผ่นดินไหวที่มาจากการปลดปล่อยพลังงานที่สะสมไว้ภายในโลกออกมาเพื่อปรับความสมดุลของเปลือกโลกให้คงที่ ดังนั้นเพื่อเป็นแนวทางในการเตรียมพร้อมรับปรับให้เท่าทันกับเหตุการณ์แผ่นดินไหว เรามาดูกันสิว่าก่อนเกิดแผ่นดินไหวมีสิ่งใดในธรรมชาติที่เราสามารถสังเกตได้บ้างเพื่อเป็นการเฝ้าระวังก่อนเกิดเหตุ
สิ่งที่ธรรมชาติสามารถเตือนภัยเราได้นั้น ก็มาจากสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่บนเปลือกโลกเช่นเดียวกับมนุษย์ นั้นก็คือสัตว์ เพราะมีความสามารถรู้ล่วงหน้าว่าจะเกิดแผ่นดินไหวอีกทั้งมีสัญชาตญาณในการเอาตัวรอด
นก เป็นสัตว์ที่มีความรู้สึกไวต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม โดยเฉพาะนกพิราบป่าจะไวเป็นพิเศษ หากเกิดแรงสั่นสะเทือนภายในรัศมี 50 กม.จากศูนย์กลางแผ่นดินไหวจะรู้ล่วงหน้าว่าจะเกิดแผ่นดินไหว จะบินหนีเพื่อเอาชีวิตรอดภายใน 24 ชั่วโมง กาและนกแก้ว หรือนกเลี้ยงบางชนิดก็มีการรับรู้ที่ไวต่อการเกิดแผ่นดินไหวเหมือนกันจะมีอาการแตกตื่นพยายามหนีออกจากกรง
ปลา ทะเลน้ำลึกจะว่ายเข้ามาที่น้ำตื้น หรือปลาน้ำจืด เช่นปลาคาร์ปก่อนเกิดแผ่นดินไหวจะกระโดดขึ้นมาบนผิวน้ำและมีท่าทางลุกลน ส่วนปลาที่อยู่ในน้ำแม่น้ำหรือลำคลอง สามารถสังเกตได้ง่าย คือปลากดุกจะมีอาการเช่นเดียวกับปลาคาร์พ จะกระโจนหรือกระโดดขึ้นมาบนผิวน้ำ
งู เป็นสัตว์ที่อาศัยอยู่ตามโพรงดินซอกหิน หากสังเกตหินงูจำนวนมากเลื้อยขึ้นมาพื้นดินจำนวนมาก เพราะรู้สึกการสั่นสะเทือนของเปลือกโลก ที่มีการเปลี่ยนแปลงก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ และการการเปลี่ยนแปลงของคลื่นแม่เหล็ก ให้สังเกตไว้ว่าอาจเกิดแผ่นดินไหว
กบ อาศัยอยู่ตามห้วย หนอง คลอง บึง หากพบฝูงกบจำนวนมากพยายามที่จะอพยพจากที่อยู่เดิมให้สังเกตไว้ว่าอาจเกิดแผ่นดินไหวภายในไม่กี่ชั่วโมง
นอกจากนี้แล้วสัตว์เลี้ยงภายในบ้าน ที่เราสามารถสังเกตได้ คือ สุนัข จะพบได้ว่าสุนัขจะวิ่งไปมาอย่างตื่นตระหนก หรือมีอาการดุร้าย ก้าวร้าวขึ้น สุนัขบางตัวอาจสงเสียงเห่าหอนแมว จะมีอาการเช่นเดียวกับสุนัข นั้นก็คือ วิ่งไปวิ่งมา และส่งเสียงร้องกระวนกระวาย บางตัวอาจปีนกระโจนขึ้น ต้นไม้สูง หนู ที่อาศัยอยู่ตามป่ารก หรือตามบ้านเรือน ก็จะมีอาการวิ่งพล่านไปทั่ว เพราะหนูจะพากันหลบหนีก่อนเกิดแผ่นไหว
จากผลการวิจัยพบว่าเสียงสั่นสะเทือนของพื้นดินที่สามารถเตือนว่าจะเกิดแผ่นดินไหว มีดังต่อไปนี้ เสียงฟ้อง คือ เสียงที่พบบ่อยมากที่สุด มักจะเกิดเสียงดังขึ้นก่อนเกิดแผ่นดินไหว,เสียงพายุ คือ เสียงร้องที่ดังของช้างพลาย หรือเหมือนพายุพัด ,เสียงระเบิด จะมีเสียงดังคล้ายเสียงระเบิดขนาดใหญ่, เสียงเครื่องยนต์ ดังเหมือนเสียงรถยนต์ รถไถนา รถรางไฟฟ้า หรือเครื่องบิน,เสียงเลื่อยไม้ หรือเสียงที่คล้ายการฉีกผ้านี้จะได้ยินมากในทะเลมากกว่าบนท้องฟ้าเป็นอีกสิ่งหนึ่งที่เราสังเกตได้ ก่อนเกิดแผ่นดินไหวรุนแรง ท้องฟ้าจะมีปรากฏการณ์ที่ผิดปกติ มีเมฆรูปร่างประหลาด เกิดประกายแสงมีรุ้งกินน้ำ หรือเมฆแผ่นดินไหว (Earthquake Clouds) ก็คือกระบวนการเกิดบริเวณแนวรอยเลื่อนที่มีพลัง เมื่อหินถูกแรงเค้นจากภายนอกทำให้หินแตกร้าว จนเป็นรอยเลื่อนในชั่นหินและเกิดแผ่นดินไหวขนาดเล็กได้ทันที ซึ่งอาจจะก่อให้เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ตามมา แอ่งน้ำร้อนที่สะสมตัวใต้ดิน/หิน จะกลายเป็นไอที่มีอุณหภูมิร้อน และมีความดันสูงไหลพุ่งขึ้นมาตามรอยเลื่อนเมื่อระเหยสู่ท้องฟ้าเบื้องบน เมื่อมาเจอบรรยากาศรอบที่เย็น ก็จะทำให้เกิด เมฆแผ่นดินไหว ปรากฏเหนือขนานยาวตามแนวรอยเลื่อนนั้น
เมื่อเราทราบถึงวิธีการสังเกตจากสัตว์หรือธรรมชาติที่อยู่รอบตัวเราแล้วนั้น เพื่อความไม่ประมาท ก่อนที่จะเกิดเหตุแผ่นดินไหว เราควรมีการเตรียมพร้อมไว้เผื่อ เกิดเหตุการณ์ฉุกเฉินขึ้น คุณอาจเลือกหากระเป๋าเดินทางหนึ่งใบ โดยใส่สิ่งของพร้อมใช้สำหรับเหตุการณ์ฉุกเฉินไม่ว่า จะเป็น น้ำดื่ม อาหารแห้ง ไฟฉาย ถ่านไฟฉาย อุปกรณ์ที่จำเป็นในการใช้รับฟังข่าวสาร เช่น วิทยุที่ใช้ถ่านไฟฉายได้ ยาและอุปกรณ์ปฐมพยาบาลเบื้องต้น รองเท้ายางหรือหุ้มส้น เพื่อใส่ป้องกันการเหยียบเศษแก้วหรือของมีคม ที่พังและเสียหาย ไม่ให้ได้รับบาดเจ็บ นกหวีด เพื่อขอความช่วยเหลือกรณีติดอยู่ภายในซากปรักหักพัง
เมื่อเตรียมพร้อมในกระเป๋าเดินทางสำหรับทุกคนภายในครอบครัวแล้ว ควรว่างกระเป๋าอยู่ในจุดที่ทุกคนในบ้านทราบตำแหน่งและวางถังดับเพลิงไว้ใกล้จุดนั้นด้วย ควรบอกตำแหน่งของวาล์วน้ำ สะพานไฟฟ้า ยามจำเป็นที่ต้องตัดการส่งน้ำและไฟฟ้า การเก็บสิ่งของไว้บนที่สูงอย่าให้มีน้ำหนักมาก เพราะอาจจะตกหล่นลงเป็นอันตรายได้ ควรหมั่นตรวจสอบโครงสร้างของบ้านอย่าให้โยกเยกโคลงเคลงหมั่นซ่อมแซม ควรมีการพูดคุยกันภายในกับสมาชิกครอบครัว หากเกิดเหตุการณ์ขึ้นต้องพลัดหลงจากกัน ควรหาจุดนัดพบกรณีเกิดเหตุฉุกเฉินว่าสามารถมาพบกันอีกครั้งในภายหลังจากเกิดเหตุได้ที่ไหน
ขณะเกิดเหตุแผ่นดินไหว ควรตั้งสติอย่าผลีผลามควรดูสถานการณ์รอบข้าง อย่าวิ่งเข้าวิ่งออกไปมาอาจทำให้เกิดการโกลาหลและได้รับอันตรายได้ ถ้าอาศัยอยู่ในบ้านก็ให้อยู่ในบ้าน ให้หามุมที่มีโครงสร้างแข็งแรงที่สุดสามารถรับน้ำหนักได้มาก เพื่อป้องกันสิ่งของร่วงหล่นลงมา อย่าอยู่ใต้คานเด็ดขาดเพราะอาจร่วงหล่นลงมาได้ ให้ยืนห่างจากประตู ระเบียง หน้าต่าง สายไฟฟ้า อุปกรณ์ไฟฟ้า สิ่งที่ห้อยแขวน เพื่อป้องกันการพังทลายลงมา หากอยู่ในอาคารสูง ให้รีบออกมาจากอาคารโดยเร็ว หนีให้ห่างจากสิ่งที่จะล้มทับได้ ไม่ควรใช้ลิฟต์เพราะไฟฟ้ามักจะดับเมื่อเกิดแผ่นดินไหว อย่าแย่งกันออกจากประตูอาจทำให้เหยียบกันจนได้รับบาดเจ็บ ห้ามใช้เทียน ไม้ขีดไฟ ไฟแช็ก สิ่งที่ทำให้เกิดเปลวไฟเพราะอาจมีแก๊สรั่วออกมาอาจทำให้เกิดไฟไหม้ได้
หากคุณอยู่ในที่โล่งแจ้ง ควรอยู่ห่างจากเสาไฟฟ้า และป้ายโฆษณาต่าง ๆ ที่ติดห้อยแขวน ถ้ากำลังขับรถให้จอดในที่โล่งแจ้งห้ามจอดใต้สะพาน ใต้ทางด่วน หรือใต้สายไฟฟ้าแรงสูง ให้อยู่ภายในรถจนกว่าการสั่นสะเทือนจะผ่านพ้นไปและดับเครื่องรถยนต์ ถ้าคุณอยู่ชายหาดให้อยู่ห่างจากชายฝั่งเพราะอาจเกิดคลื่นขนาดใหญ่ซัดเข้าหาฝั่ง ถ้าอยู่ริมหน้าผาภูเขาให้รีบมาในจุที่ปลอดภัยเพราะดินและหินอาจพังทลายลงมาได้
สิ่งสำคัญไม่ว่าคุณจะอยู่ในบ้าน ในอาคาร ให้หาหมอนหรือสิ่งใดก็ที่สามารถบังศีรษะได้และคลุมไว้จนกว่าแผ่นดินไหวจะหยุดสั่น อย่าใช้โทรศัพท์ ควรใช้เท่าที่จำเป็น กรณีที่ไม่สามารถหนีออกมาได้ให้นอนราบหรือขดตัวเก็บแขนขาคล้ายท่าทารกในครรภ์นอนข้างเก้าอี้ตัวใหญ่ ๆ หรือใต้โต๊ะที่แข็งแรง ถ้าอยู่ในรถไฟหรือรถไฟใต้ดินให้อย่ารีบแย่งไปรวมตัวกันที่ประตูทางออกให้ปฏิบัติตามคำแนะนำของเจ้าหน้าที่ รถไฟอาจหยุดวิ่งอัตโนมัติเมื่อเกิดแผ่นดินไหวในระดับหนึ่ง ให้หาที่จับอย่างมั่นคงเพราะรถไฟอาจเบรกกระทันหัน อย่าพยายามออกจากรถไฟด้วยตัวเอง คอยฟังและตั้งสติอยู่ตลอดเวลา ปฎิบัติตนตามที่เจ้าหน้าที่แจ้งประกาศ
หลังจากเกิดเหตุแผ่นดินไหวแล้วควรตรวจสอบตัวเองและคนใกล้เคียงว่าได้รับบาดเจ็บหรือไม่ ควรรีบออกจากอาคารที่เสียหายทันที เพราะอาคารอาจพังทลายได้หากเกิดแผ่นดินไหวตามมา ให้ไปยังจุดที่นัดหมายกับสมาชิกไว้เพื่อตรวจสอบว่าสมาชิกยังอยู่ครบหรือไม่ ควรอยู่ห่างจากบริเวณที่สายไฟขาดหรือจุดที่สายไฟพาดถึงเพราะอาจมีกระแสไฟฟ้ารั่วออกมา ตรวจสอบการชำรุดเสียหายของสะพานยกไฟ วาล์วน้ำ สิ่งที่เป็นสาธารณูปโภคต่าง ๆ มีกลิ่นแก๊สรั่วหรือไม่ ให้เปิดประตูหน้าต่างออก เพื่อทำการระบายและแจ้งเจ้าหน้าที่ดำเนินการต่อไป ควรเปิดวิทยุรับฟังข่าวสารจากทางการตลอดเวลาเพื่อรับฟังคำแนะนำและคำเตือนอย่างต่อเนื่องและไม่แพร่กระจายข่าวลือ
กรณีติดอยู่ในตัวอาคารที่เกิดการเสียหายให้หาผ้าปิดหน้า และเคาะท่อ ฝาผนัง เพื่อเป็นสัญญาณต่อการให้ความช่วยเหลือ เพราะการตระโกนอาจสูดสิ่งที่เป็นอันตรายเข้าไปในร่างกาย สิ่งเหล่านี้ที่ได้กล่าวมาข้างต้นเป็นสิ่งที่เราร่วมกันเรียนรู้และจดจำได้ เพื่อลดความเสียหายที่จะเกิดขึ้น ซึ่งเราทำความเข้าใจกันตั้งแต่ตอนที่แล้วว่าลักษณะของเปลือกที่เราอยู่มีโครงสร้างอย่างไร และเกิดแผ่นดินไหวได้อย่างไร อะไรบ้างในธรรมชาติที่จะบ่งบอกเหตุการณ์ล่วงหน้าที่จะเกิดแผ่นดิน ร่วมถึงการเตรียมพร้อม และการปฏิบัติตนในขณะเกิดแผ่นดินไหวและหลังเกิดเหตุ สิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้เราเท่าทันสถานการณ์ที่เกิดขึ้นได้อย่างมีสติลดความวิตกกังวลที่จะเกิดขึ้น ขอขอบคุณสมาคมธรณีวิทยาแห่งประเทศไทย กับข้อมูลและเรื่องราวดี ๆ ที่มีเนื้อสาระที่เป็นประโยชน์กับชีวิตของประชาชน เรามาร่วมเรียนรู้และเผยแพร่เรื่องราวดี ๆ กันในตอนต่อไปติดตามได้ กับ “ หลุบยุบ ภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้น”
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น